اصلی‌ترین ویژگی زبان ترکی، چسبانشی بودن آن است؛ به این معنی که بسیاری از حالت‌ها با وسیله پسوندها بیان می‌شوند. زبان ترکی از این لحاظ با زبان فارسی متفاوت است. به همین خاطر فارسی‌زبان‌ها باید توجه و تمرکز بیشتری روی پسوندها داشته باشند. بسیاری از حروف اضافه مانند از، در، به، برای و … که در فارسی قبل از اسامی می‌آید در زبان ترکی به صورت پسوند به انتهای واژه‌ها می‌چسبند، مثلا عبارت «در خانه» به ترکی می‌شود «خانه در». حالت‌های ملکی، مقایسهای، ساختن اسم از فعل، ساختن صفت از فعل و… همگی با پسوند انجام می‌شوند.
پسوند جمع
وقتی پسوندهای ler- یا lar- به حرف آخر اسامی مفرد بچسبند، اسامی جمع می‌شوند. اگر حرف آخر اسامی حروف صدادار سخت (a, ı, o, u) باشند، پسوند جمع lar- و اگر حروف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشند پسوند ler- به اسامی اضافه می‌شود، مثلا:
Arabalar (ماشین‌ها)
Defterler (دفترها)
این موضوع استثناهایی نیز دارد که بیشتر مربوط به واژه‌هایی است که از زبان‌های دیگر وارد زبان ترکی شده اند.
پسوند پرسشی
این پسوند بر اساس اصل تطابق آوایی، چهار صورت متفاوت دارد: mi/mı/mu/mü
اگر آخرین حرف صدادار کلمه a,ı باشد به mı، اگر e,i باشد به mi ، اگر o,u باشد به muو اگر ö,ü باشد به mü تبدیل می‌شود.
?Ali doktor mu (علی دکتر است؟)
?Gözlük mü (عینک هستند؟)
پسوند مفعولی
حرف اضافه «را» در زبان ترکی به صورت پسوند -i/-ı/-u/-ü/ بعد از اسامی می‌آید. پسوند –ı زمانی می‌آید که آخرین حرف صدادار واژه a, ı باشد. پسوند –i زمانی به کار می‌رود که آخرین حرف صدادار واژه e, i باشد. اگر آخرین حرف صدادار واژه o, u باشد پسوند u- و اگر ö, ü باشد پسوند ü استفاده می‌شود.
اگر آخرین حرف واژه صدادار بود باید y میانجی بین پسوند و واژه قرار بگیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند، مثلا:
Evi (خانه را)
Arabayı (ماشین را)
Kolu (دست را)
نکته
پسوند مفعولی اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای کسی را می‌دهد. به جدول زیر توجه کنید:
| من را |
Beni |
| تو را |
Seni |
| او را |
Onu |
| ما را |
Bizi |
| شما را |
Sizi |
| آنها را |
Onları |
!Seni seviyorum (تو را دوست دارم!)
.Onu istemiyorum (او را نمی‌خواهم.)
پسوند مکانی به معنای «در»
در زبان ترکی حرف اضافه قبل از اسامی نمی‌آید بلکه به شکل پسوند به انتهای واژه می‌چسبد. حرف اضافه «در» در زبان ترکی da/de است. طبق اصل تطابق آوایی اگر واژه‌ای به صدای بی‌واک ختم شود، پسوند مکانش نیز باید با حرف بی‌واک شروع شود، بنابراین برای این واژه‌ها پسوند به شکل te/ta در می‌آید، مثلا:
Evde (در خانه)
Arabada (در ماشین)
Cepte (در جیب)
Parkta (در پارک)
نکته 1: این موضوع استثناهایی نیز دارد و واژه‌هایی که از زبان‌های دیگر وارد ترکی شده‌اند ممکن است این قوانین را زیرپا بگذارند.
نکته 2: پسوند مکانی da/de اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای پیش کسی یا در دست کسی بودن می‌دهد. ابتدا به جدول زیر توجه کنید:
| پیش من، دست من، نزد من |
Bende |
| پیش تو، دست تو |
Sende |
| پیش او، دست او |
Onda |
| پیش ما، دست ما |
Bizde |
| پیش شما، دست شما |
Sizde |
| پیش آنها، دست آنها |
Onlarda |
مثال:
?Kitap kimde (کتاب دست کیست؟)
.Kitap bende (کتاب دست من است.)
.Sizde hiç para yok (نزد شما هیچ پولی نیست.)
توجه
هر گاه به ضمیر سوم شخص مفرد (o) پسوندی اضافه شود، حرف n میانجی بین‌شان قرار می‌گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند.
پسوند den/-dan به معنای «از»
حرف اضافه «از» در زبان ترکی به عنوان پسوند به انتهای واژه می‌چسبد. طبق اصل تطابق آوایی اگر واژه‌ای به صدای بی‌واک ختم شود، پسوند نیز باید با حرف بی‌واک شروع شود، بنابراین برای این واژه‌ها پسوند «از» به شکل -ten/-tan در می‌آید، مثلا:
Buradan (از اینجا)
?Nereden (از کجا؟)
Evden (از خانه)
Sabahtan (از صبح)
نکته
پسوند den/-dan اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای از کسی می‌دهد. به جدول زیر توجه کنید:
| از من |
Benden |
| از تو |
Senden |
| از او |
Ondan |
| از ما |
Bizden |
| از شما |
Sizden |
| از آنها |
Onlardan |
به چند مثال توجه کنید:
.Ondan hoşlanıyorum (از او خوشم می‌آید.)
.Sizden nefret ederim (از شما نفرت دارم.)
پسوند همراهی به معنای «با»
این پسوند دو حالت رسمی و محاوره‌ای دارد. پسوند ile حالت رسمی و قدیمی‌تر آن و پسوندهای -le/-la/ حالت محاوره‌ای و امروزی آن است. پسوند le- زمانی به واژه می‌چسبد که آخرین حرف صدادار واژه حرف صدادار سخت (a, ı, o, u) باشد. پسوند la- زمانی به کار می‌رود که آخرین حرف صدادار واژه نرم (e, i, ö, ü) باشد. اگر آخرین حرف واژه حرف صدادار بود y میانجی بین پسوند و واژه قرار می‌گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیاید، به مثال‌ها توجه کنید:
Uçakla (با هواپیما)
Metroyla (با مترو)
نکته
پسوند همراهی اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای با کسی می‌دهد. به جدول زیر توجه کنید:
| حالت غیررسمی و محاوره‌ای |
حالت رسمی و قدیمی‌تر |
ضمیر فاعلی + پسوند همراهی |
| benle |
benimle |
با من |
| senle |
seninle |
با تو |
| onla |
onunla |
با او |
| bizle |
bizimle |
با ما |
| sizinle |
sizinle |
با شما |
| onlarla |
onlarla |
با آنها |
نکته
اگر پسوند همراهی بین دو اسم بیاید در مفهوم «و» به کار می‌رود، مثلا:
.Benle sen gideriz (من و تو می‌رویم.)
پسوند -e/-a/ به معنای «به»
پسوند -e/-a/ به معنای به، به طرف، به سمت است. اگر آخرین حرف صدادار واژه‌ای که قبل از این پسوند بیاید سخت (a, ı, o, u) باشد پسوند –a و اگر حرف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشد پسوند e- می‌آید. اگر حرف آخر واژه صدادار باشد y میانجی بین واژه و پسوند قرار می‌گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند، مثلا:
Eve (به خانه)
Arabaya (به ماشین)
Parka (به سمت پارک)
?Nereye (به کجا)
نکته
پسوند -e/-a/ اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای به کسی می‌دهد. کاربرد این پسوند با کاربرد حرف اضافه «به» در زبان فارسی متفاوت است. مثلا در فارسی می‌گوییم «از من بپرس» اما در زبان ترکی می‌گویند «به من بپرس». «از من بپرس» در زبان ترکی مفهوم دیگری دارد و به معنای «حال من را بپرس، جویای احوال من بشو» به کار می‌رود. به جدول زیر توجه کنید:
| به من |
Bana |
| به تو |
Sana |
| به او |
Ona |
| به ما |
Bize |
| به شما |
Size |
| به آنها |
Onlara |
توجه
در اول شخص و دوم شخص مفرد اتصال پسوند به ضمیر بی‌قاعده است و باید آن را حفظ کنید، مثال:
.Bana sor (از من سوال کن.)
پسوند فاصله به معنای «تا»
پسوند -e/-a/ kadar به معنای تا است. اگر آخرین حرف صدادار واژه‌ای که قبل از این پسوند بیاید سخت (a, ı, o, u) باشد پسوند –a و اگر حرف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشد پسوند e- می‌آید. اگر حرف آخر واژه صدادار باشد y میانجی بین واژه و پسوند قرار می‌گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند، مثلا:
Sabaha kadar (تا صبح)
?Nereye kadar (تا کجا؟)
Türkiye’den Almanya’ya kadar (از ترکیه تا آلمان)
نکته
گاهی اوقات در حالت محاوره و غیر رسمی واژه kadar حذف می‌شود، مثلا:
Antalya’dan Adena’ya (از آنتالیا تا آدنا)
